Karniowice. Historia dworu

(…) Karniowice to malowniczo usytuowana wieś, leżąca nieopodal Krakowa, w pobliżu głównego szlaku łączącego stolicę Małopolski ze Śląskiem, na północnym stoku wzniesienia jurajskiego. Wprawdzie miejscowość leży nieco na uboczu – także na uboczu historii – ale dzięki temu omijały ją liczne katastrofy dziejowe.

Tak jak w jednej kropli wody zamknięty jest ponoć cały ocean, tak na przykładzie jednej posiadłości można pokazać przemijanie epok i ludzi, którzy tam mieszkali.

Tematem niniejszej pracy jest historia dworu w Karniowicach. Słowo „dwór” ma dwojakie znaczenie. Po pierwsze jest to budowla mieszkalna właściciela posiadłości; po drugie – oznacza całą posiadłość ziemską wraz z gospodarstwem rolnym, najczęściej samowystarczalnym. Adam Mickiewicz w Panu Tadeuszu nadał określeniu „dwór polski” jeszcze szersze, symboliczne znaczenie. To nie tylko zespół budowli reprezentacyjnych i gospodarczych, sady, parki i ogrody, ale pojęcie, które zawiera w sobie kult tradycji i pamięć o przodkach, wspomnienie sarmackiej duszy, często niesfornej i zawadiackiej. Gdy zabrakło na mapie państwa polskiego, dwór stał się ostoją patriotyzmu.

Na kartach tej książki pokazujemy, jak zmieniały się nie tylko poszczególne budowle, ale i ludzie, którzy mieszkali we dworze i we wsi. Może ktoś z czytelników odnajdzie tutaj swoich przodków?

Karniowice to również ważny epizod z życia autorki, która – może wiedziona przeczuciem, a może zupełnie przypadkowo – w 1984 r. wybrała tutejszy zespół dworski za przedmiot pracy magisterskiej. Po ponad 25 latach przypadek kazał jej powrócić do tego samego tematu.

Główny bohater niniejszego albumu, karniowicki dwór, żył niegdyś jak inne. Ludzie rodzili się w nim i umierali, słuchali każdego dnia mszy św. w kaplicy, w sadzie smażyli konfitury, liczyli korce pszenicy i żelazne haki w oknach. Posiadłość ta bywała majątkiem ziemskim wzbogaconego mieszczanina, czasem obywatelskim letniskiem albo posagiem urodziwej panny. Często zmieniali się jej właściciele – rzadko kiedy panowały tutaj więcej niż dwa pokolenia jednej rodziny. Latami toczono spory o granice majątku.

Rok 1945 obszedł się z majątkiem dworskim równie okrutnie jak z innymi w Polsce. Dwór, niemalże cudem ocalony z zaniedbań epoki PRL, znalazł wreszcie nowego właściciela, który – mając świadomość historycznego znaczenia swego domu – pragnie przypomnieć jego dzieje (…).

Kalendarium / 6

Wstęp / 8

Początki / 12

Sąsiedzkie spory / 22

Jerzy Pipan: ojciec i syn /32

Zanim ksiądz został biskupem / 54

Dembińscy / 68

Trudne czasy / 98

Mieroszowscy / 118

Finis mundi / 136

Zbudujemy nowy dom /148

Póki żyje dwór / 166

Podziękowania / 180

Przypisy / 181

Bibliografia / 184

Spis ilustracji / 190